^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

De tentoonstelling DOWN TO EARTH: ENERGIE, VAN WIE? focust op de energietransitie op wijkniveau. Op de energiewijk als energieke wijk. Op het schaalniveau van de wijk komen urgente kwesties samen en moeten grote en kleine spelers –overheden, bedrijven, sociaal-maatschappelijke initiatieven, woningbouwcorporaties, verenigingen van eigenaren en bewoners– tot een vergelijk komen. In de wijk kan het best worden verkend hoe de energietransitie meteen ook kan worden ingezet als hefboom voor bredere, duurzame, echt transformatieve verandering.

^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

Aardgasvrije wijken voor een post-fossiele wereld
In Nederland moeten er zo’n 5.000 wijken van het gas af. De eerste ervaringen maken duidelijk dat dat nog niet zo makkelijk is. Er zijn onder meer problemen met uitvoering en, vooral, financiering en maatschappelijke draagkracht. Eigenlijk weten we gewoon nog niet hoe het moet, wijken aardgasvrij maken. Tegelijkertijd is deze operatie onderdeel van een veel grotere opgave, de wereldwijde transitie naar duurzame energie, die niet alleen politiek en ecologisch urgent is, maar tegelijkertijd onvoorstelbaar ingrijpend. Alles wat we doen, alleen en samen –van wonen tot werken, van leren tot recreëren– wordt voor een heel groot deel bepaald door toegang tot en gebruik van energie. De energietransitie is niet alleen een technische en financiële, maar ook een sociaal-maatschappelijke en culturele opgave. De keuzes die gemaakt worden en gaan worden, gaan ons allemaal aan. De energietransitie is de olifant in de kamer van de politiek. Geen energietransitie zonder een brede maatschappelijke discussie over het eigenaarschap van die transitie.

^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

De overgang naar duurzame energie leent zich hier ook uitstekend voor: zon, wind, en straks waterstof, ze zijn van niemand en dus van iedereen. Waarom de energie die we ermee kunnen opwekken dan niet? We moeten de energietransitie als kans zien, als hefboom voor een veel bredere verandering. Dat vergt nieuwe samenwerkingen, nieuwe rolverdelingen, op alle schaalniveaus. De wijk is het schaalniveau waarop die nieuwe samenwerkingen het best gestalte kunnen krijgen. Daar kan het idee van een nieuwe energy commons worden verkend, een speelveld waarop naast overheden en bedrijven ook burgers hun rol kunnen pakken.

^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

IABR–Atelier Rotterdam: de wijk in
Ook in Rotterdam moeten de wijken van het gas af. De stad wees er vijf aan die voorop moeten lopen. Een daarvan is Bospolder-Tussendijken, ook bekend als BoTu, een van de armste wijken van Nederland. Maar de wijk is niet alleen kwetsbaar, ze is ook weerbaar: cultureel divers, mondig en zelfbewust. Daarom koos de IABR voor BoTu.

IABR in BoTu

Hier onderzocht het IABR–Atelier Rotterdam, een samenwerking van IABR en gemeente Rotterdam, de afgelopen twee jaar hoe de energietransitie die onvermijdelijk is, een hefboom kan zijn voor wat gewenst is. Kunnen bewoners werkelijk mede-eigenaar van de transitie worden en ook nog eens zo dat het bijdraagt aan sociale inclusiviteit en de duurzame verbetering van hun leefomgeving en levenskwaliteit?

^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

Van Bouwstenen naar Lokaal Energie Actie Plan
Het IABR–Atelier Rotterdam deed eerst onderzoek naar de ruimtelijk-energetische bouwstenen die nodig zijn voor een toekomstig, veerkrachtig Bospolder-Tussendijken. Hoeveel energie wordt er gebruikt? Hoeveel minder energie is nodig als woningen worden aangepast? Hoeveel duurzame energie kan in de wijk zelf opgewekt worden? Welke ruimtelijke ingrepen helpen daarbij? Hoeveel energie is dan nog nodig en waar komt die vandaan? Een onderzoek naar keuzes die nu nog te maken zijn, en naar de mogelijke opbrengsten.
Een antropologische verkenning door het Atelier van de bekende en onzichtbare sociale netwerken in BoTu gaf inzicht in de potentiële kracht van bewoners. In hoeverre kunnen en willen ze coproducenten van hun leefomgeving zijn en verantwoordelijkheid voor de transitie nemen? Dit zijn de sociaal-maatschappelijke bouwstenen, nodig om de energietransitie te koppelen aan andere, meer integrale lokale opgaven, zoals het duurzaam verbeteren van levenskwaliteit en leefomgeving.

^{Naar een LEAP}

^{© IABR, Ooze}

Om een maatschappelijk gedragen transitie daadwerkelijk te realiseren en ruimtelijk te implementeren is vervolgens een LEAP nodig, een Lokaal Energie Actie Plan, dat het IABR–Atelier Rotterdam samen met vele partners in en bewoners van Bospolder-Tussendijken heeft ontwikkeld.
Het LEAP wordt gepresenteerd in DOWN TO EARTH: ENERGIE, VAN WIE?, waarmee de tentoonstelling meteen lanceerplatform wordt voor activiteiten in BoTu zelf die we in het voorjaar van 2021 hopen te kunnen organiseren.

^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

IABR–Atelier Oost-Vlaams Kerngebied
In ENERGIE, VAN WIE? ook ruimte voor het IABR–Atelier Oost-Vlaams Kerngebied, dat de IABR in 2017 samen met de Provincie Oost-Vlaanderen heeft opgezet. Met name voor het Demonstratieproject Eeklo, een verkenning in deze Oost-Vlaamse gemeente van hoe de reeds bebouwde omgeving als het ware kan worden her-ontworpen door de kansen die de onvermijdelijke energietransitie biedt leidend te maken.

^{ENERGIE, VAN WIE?}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

Curatoren
De curatoren van ENERGIE, VAN WIE? zijn George Brugmans (hoofdcurator en bestuurder-directeur IABR), Eva Pfannes (OOZE Architects and Urbanists) en Thijs van Spaandonk (Bright en hoofd Master Stedenbouw bij de Rotterdamse Academie van Bouwkunst).

Brugmans en Van Spaandonk ontwikkelden het narratief van de tentoonstelling. De sleutelteksten kun je onder aan deze pagina downloaden.

^{ENERGIE, VAN WIE? - de curatoren, v.l.n.r.: George Brugmans, Eva Pfannes en Thijs van Spaandonk}

^{foto: Aad Hoogendoorn}

DOWN TO EARTH: ENERGIE, VAN WIE? is open van 20 november tot en met 20 december 2020, tussen 11 tot 17 uur (maandag gesloten) in de Keilezaal, in het Merwe-Vierhavensgebied in Rotterdam.

Uiteraard volgt de IABR de richtlijnen van de RIVM. Zo kunnen we er samen voor zorgen dat er nooit teveel mensen tegelijk aanwezig zijn en iedereen de tentoonstelling veilig kan bezoeken. Daarom zijn er time slots en is vooraf reserveren verplicht. Dat kan hier.

Alle andere bezoekersinformatie vind je hier.