Thijs van Spaandonk (Tilburg, 1981) studeerde Architectuur aan de Technische Universiteit Eindhoven. Sindsdien verkent en adresseert hij met name de culturele aspecten van de grote uitdagingen waar we voor staan in verschillende hoedanigheden en hij draagt daarbij wisselende verantwoordelijkheden.
Thijs is partner bij BRIGHT, een coöperatief voor onderzoek en ontwikkeling op het gebied van stadsontwikkeling dat hij in 2017 heeft opgericht samen met Gerjan Streng. BRIGHT genereert observaties en produceert prototypes ten behoeve van onderzoek naar en sturing van de invloed die energie-, voedsel- en mobiliteitssystemen en economische stelsels op onze omgeving hebben. BRIGHT is recentelijk intensief betrokken geweest bij de tentoonstelling ‘Places of Hope’ in Leeuwarden, het Nederlandse klimaatakkoord en de Regionale Energiestrategie voor de Provincie Noord-Holland, een stadsspel ter ondersteuning van klimaatakkoorden op de schaal van de wijk in Amsterdam in samenwerking met Play the City en Space & Matter, het educatieve spel Ministry of Food in samenwerking met Lava en de Nederlandse publieke omroep KRO-NCRV, en de productie van een collectie vleermuishuisjes.
BRIGHT is lid van het internationale samenwerkingsverband The Cloud Collective, een coöperatie van ontwerpbureausdie zich bezighoudt met de maatschappelijke impact van architectuur en design.
Het onderwijs speelt een belangrijke rol in Thijs’ verkenningeen van de ontwerpdiscipline. Hij heeft lesgegeven aan verschillende Academies van Bouwkunst en is momenteel hoofd van de masteropleiding Stedenbouw van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. De nadruk ligt daarbij op de vraag hoe het tegengaan van en aanpassen aan klimaatverandering de stad Rotterdam kan en zal beïnvloeden en, meer specifiek, welke competenties architecten en stedenbouwkundigen moeten ontwikkelen om goed betrokken te kunnen zijn bij dit proces.
Thijs maakt deel uit van de onderzoeksgroep Future Urban Regions. Hier richt zijn ontwerpend onderzoek zich op de Zeeuwse deltaregio, waar hij is opgegroeid. Hij is medeauteur van het boek Urban Challenges, Resilient Solutions: Design Thinking for the Future of Urban Regions, en hij was betrokken bij internationale samenwerkingsverbanden in Delhi en Beijing en visiting critic bij de Columbia University (New York) en Hong Kong University (Hongkong).
foto: Fred Ernst
De energietransitie is een doel maar tegelijkertijd een middel. Want overal waar het doel is om tot een CO2-vrije leefomgeving te komen, kan de energietransitie tegelijk als hefboom worden ingezet om tot een in alle opzichten duurzame samenleving te komen: economisch, ecologisch en sociaal.
Energietransitie en gedragsverandering
IABR–Atelier Rotterdam © Ooze
Van petrocultuur naar post-fossiele cultuur
De energietransitie grijpt in op alle aspecten van ons leven: wonen, werken, mobiliteit, voedsel, comfort en cultuur. We gaan van een petro-cultuur naar een post-fossiele cultuur. Dit vraagt om een nieuw paradigma, om nieuw denken en anders doen. Want de transitie kan niet gerealiseerd worden met het denken en doen dat ons in de problemen heeft gebracht. Het vraagt om een nieuw verhaal over wie we zijn en wat we samen willen, wat we kunnen willen.
Steeds meer schrijvers, denkers, ontwerpers en wetenschappers werken aan dat nieuwe verhaal. Zij schetsen contouren van een nieuw paradigma, van een andere omgang met de natuur en de wereld, van een economie gebaseerd op andere, duurzamer waarden, waarin ook de natuur en de samenleving een plaats hebben, en van een energiesysteem dat er is voor en van de gemeenschap, en niet op kosten van. Kortom, een paradigma dat ons in staat stelt ons als het ware opnieuw te vestigen in het territorium, en in goede balans met de natuur: Down to Earth.
Hefboom
Kunnen we de energietransitie gebruiken als een hefboom om aan die alternatieve toekomst te werken? Kunnen we zo’n paradigma-verandering bijvoorbeeld voorstelbaar maken op wijkniveau, waar de gemeenschap een sterke rol kan spelen?
Wij denken van wel en weten waarom het moet: een stijgende temperatuur en zeespiegel, verlies van biodiversiteit en uitputting van grondstoffen, voedselschaarste, overstromingen en droogte, toenemende vluchtelingenstromen, steeds extremer weer - de lijst wordt langer en langer.
En we weten ook wat ons te doen staat: zo snel mogelijk naar duurzame energie van zon, wind en aarde, naar circulaire materiaalstromen, naar slimmere mobiliteit en naar meer plantaardig voedsel, naar eerlijker verdeling en meer inclusiviteit.
Energietransitie als hefboom voor het helpen realiseren van de Sustainable Development Goals in Bospolder-Tussendijken
Hoe?
Maar wat we nog niet voldoende weten is hoe. Daarom grijpen curator Thijs van Spaandonk en co-curator Robbert de Vrieze IABR–2020–DOWN TO EARTH aan om een Werkplaats voor de Energietransitie als Hefboom voor Sociaal-Inclusief Stadmaken te beginnen.
We gaan bouwen, van elkaar leren, met elkaar oefenen en experimenteren. We gaan aan het werk, zetten de kracht van de verbeelding en ontwerpend onderzoek in en leggen daarbij samenhang tussen de praktijk van opwek, opslag en distributie van nieuwe vormen van duurzame energie; het vanuit een integrale benadering werken aan het realiseren van de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties; en het vormen van lokaal energie-eigenaarschap en het bouwen aan een nieuwe commons.
Van Lokaal Energie Actie Plan naar Werkplaats BoTu
Sinds 2018 verkent het IABR–Atelier Rotterdam in de Rotterdamse wijk Bospolder Tussendijken (BoTu) samen met bewoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties, woningcorporatie en de gemeente hoe de energietransitie hier hefboom kan zijn voor een sociaal-maatschappelijke agenda. In 2020 mondt dat onderzoek uit in een concreet Lokaal Energie Actie Plan.
Daarna, tijdens de biennale wordt BoTu ingericht als werkplaats, niet alleen in metaforische zin, maar ook in fysieke vorm. Lokale kennis en relevante lessen uit andere wijken in Nederland en daarbuiten komen samen als instrumenten bij het werken aan volgende stappen, in BoTu en elders.
IABR–2020–DOWN TO EARTH landt op verschillende plekken in Bospolder Tussendijken, met de werkplaats en met interventies in de wijk, waarbij zoveel mogelijk achterblijft, ook als de IABR haar publieksprogramma heeft afgesloten. Zo wordt de post-fossiele wijk meer voorstelbaar en tastbaar, zowel voor haar veertienduizend bewoners, als voor ontwerpers, architecten, stedenbouwkundigen, beleidsmakers, politici, ontwikkelaars en het publiek - iedereen die wil weten hoe de energietransitie als hefboom kan dienen voor een toekomst die we kunnen willen.
